Chấn thương não gây tụ máu (điểm có mũi tên chỉ) trong sọ, ở bán cầu não trái.
Derek Amato đã tự tìm hiểu những sự kiện lạ lùng xảy ra với mình. Ông tra cứu trên Internet và biết rằng mình đã bị bệnh gọi là hội chứng savant, mà ông nghĩ rằng "savant" chắc là một loại bánh của Pháp. Sau đó, ông gặp một số bác sĩ. Tiến sĩ Andrew Reeves ở Phòng khám Mayo - người khám trực tiếp - cho biết Amato mắc một chứng bệnh hiếm gặp được gọi là Acquired Savant Syndrome (hội chứng bác học mắc phải). Đây là một chứng bệnh gây ra sự xuất hiện đột ngột một khả năng xuất chúng phi thường, sau khi bị chấn thương não hoặc mắc bệnh nào đó có tác động đến não, mà trước đây khả năng này chưa có hoặc chỉ thể hiện mờ nhạt. Tiến sĩ Reeves cho rằng chấn thương chắc chắn đã làm thay đổi cấu trúc và hoạt động trong não của Amato, có liên quan đến những biến đổi sinh hóa thần kinh. Amato có thể là người đàn ông duy nhất trên thế giới có được tài năng âm nhạc thiên tài như vậy sau khi bị chấn động não, với xác suất (tính vào thời điểm đó) là 1/7000000000 (một phần bảy tỉ).[10] Tiến sĩ cũng nói với NBC: “Loại chứng bệnh anh ấy bị là hiếm, đồng thời lại rất độc đáo về khả năng âm nhạc, thị giác và vận động". Đây là hội chứng bác học mắc phải, là tình trạng một người trước đây không có tài năng đáng kể, nhưng sau chấn thương hoặc bị bệnh lại biểu hiện năng lực xuất sắc.[11]
Derek Amato còn liên lạc qua mạng với tiến sĩ Darold Treffert, người đã từng cố vấn cho bộ phim "Rain Man", vốn là một chuyên gia về hội chứng bác học. Amato đã gửi e-mail và sớm nhận được trả lời của ông. Tiến sĩ Treffert - lúc đó đã nghỉ công tác ở Trường Đại học Y Wisconsin - qua thư điện tử cũng chẩn đoán Amato mắc "hội chứng bác học mắc phải". Tiến sĩ còn cho biết thêm: trong Y học thế giới đã ghi nhận trường hợp một học sinh trung học bị đánh đập dã man, sau đó trở thành người duy nhất được biết trên thế giới không dùng máy tính mà vẫn thiết kế các mẫu hình học phức tạp được gọi là phân dạng (fractal); trường hợp khác là một cơn đột quy đã biến một y tá thành một họa sĩ nổi tiếng với tác phẩm xuất hiện trên các ấn phẩm như The New Yorker và trong các buổi triển lãm tranh, và được bán với giá hàng nghìn đô la.[2] Tiến sĩ cũng khẳng định rằng Amato còn xuất hiện khả năng cảm giác kèm (synesthesia).[1] Ngoài ra, Amato còn bị suy giảm trí nhớ: quên những hiện tượng đã gặp trên đường đi, đôi khi không thể nhớ bạn đã nói gì với mình vài phút trước. Amato cũng bị suy giảm thính lực, hay bị nhức đầu và nhạy cảm với ánh sáng cường độ cao; tuy nhiên hiện nay vẫn "cảm thấy thật khỏe mạnh và tuyệt vời".[12]
Hội chứng bác học là một hội chứng - bệnh ở người, làm cho người bệnh có một hoặc vài khả năng xuất chúng, vượt xa mức trung bình.[13] Hội chứng này có thể được di truyền hay sinh ra đã có (gọi là hội chứng bác học bẩm sinh) hoặc xuất hiện sau một sự kiện nào đó như chấn thương não, bệnh hoặc sang chấn tinh thần (gọi là hội chứng bác học mắc phải).[14] Trường hợp của Amato là kiểu "một bi kịch biến bạn thành thiên tài" sau một đêm. Tuy nhiên, Derek Amato cho rằng không phải mình chỉ có một "bi kịch". Amato kể rằng mình đã có khoảng bảy lần chấn động não đáng kể từ khi còn nhỏ đến "thảm họa" nói trên. Trong đó có lần ngã, bị đập đầu khi chạy trên sân chơi nhà trường, chấn động não khi luyện tập võ tổng hợp, chơi bóng chày, đánh bóng rổ. Amato cho rằng chúng không chỉ tạo ra các vết sẹo "kỉ niệm", mà còn gây tổn thương ít nhiều lên tiểu não, ảnh hưởng đến sự thăng bằng của mình, nhưng Amato không để ý vì vẫn cảm thấy khá khỏe mạnh. Ngoài ra, khi Amato cảm thấy có triệu chứng hơi lạ, thì đều đến khám để các bác sĩ có thể chụp cắt lớp và đảm bảo rằng vẫn ổn.[3]
Ở trường hợp của Derek Amato, "thiên tài" đã xuất hiện do chấn thương não, đó là điều chắc chắn; nhưng do bao nhiêu lần chấn thương tích tụ lại rồi cuối cùng mới có "một giọt nước gây tràn ly" hay chỉ một lần duy nhất là tai nạn đập đầu ở bể bơi? Câu hỏi này hiện vẫn chưa có trả lời.
Hiện tượng "bác học mắc phải" như ở Derek Amato và những người bệnh tương tự khác chứng tỏ mỗi con người có thể tiềm ẩn một số tài năng nhất định, mà một "thảm họa" lại có thể tình cờ đánh thức dạy.
